HISTORIA
Historia poznańskiej etnologii sięga początków Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza – gdy w 1919 r. powołany został w Poznaniu uniwersytet, nazwany wówczas Wszechnicą Piastowską, wśród pierwszych katedr Wydziału Filozoficznego znalazła się Katedra Etnologii i Folkloru. Katedrę wraz z funkcją dyrektora Instytutu Etnologicznego powierzono Janowi Stanisławowi Bystroniowi. Od początku w Instytucie powstała biblioteka, gromadząca specjalistyczny księgozbiór. Funkcję bibliotekarza do 1928 r. pełniła Bożena Stelmachowska.
Początki poznańskiego księgozbioru etnologicznego opisuje wydana w 1925 r. Księga Pamiątkowa. Uniwersytet Poznański w pierwszych latach swojego istnienia:
„[Instytut Etnologiczny] istnieje od samego założenia Uniwersytetu, a więc od maja 1919 r. i od samego początku mieści się w sali 27 Collegium maius. Z zasobów bibljotecznych b. Akademji niemieckiej otrzymał zakład jedną książkę w 2 tomach, obecnie inwentarz wykazuje 1788 pozycyj w około 3000 tomach. W końcu 1919 nabyto bibljotekę znanego folklorysty niemieckiego O. Knoopa – aczkolwiek zbiór ten składał się – poza wyjątkami, tylko z dzieł niemieckich, niemniej jednak uzyskano w ten sposób szereg cennych wydawnictw zbiorowych, jako to komplety kilkunastu pism etnograficznych i szereg ważnych, niejednokrotnie już wyczerpanych dzieł. Stosunkowo dość dobrze przedstawia się dział ogólny i polski, z trudnością uzyskano nieco wydawnictw słowiańskich, słabiej reprezentowane są exotica” [za: Z. Jasiewicz, Karty z dziejów etnologii uniwersyteckiej w Poznaniu w: Etnologia uniwersytecka w Poznaniu 1919–2009, J. Bednarski, P. Fabiś (red.), Poznań 2009].
Podczas II wojny światowej księgozbiór uległ rozproszeniu. W 1945 r. wznowiono działalność Instytutu Etnologii pod kierunkiem Eugeniusza Frankowskiego, przystąpiono też do rekonstrukcji zbiorów bibliotecznych. Prace nad odtworzeniem i uporządkowaniem biblioteki trwały kilka lat – książki były odszukiwane w składnicach i innych bibliotekach, uzupełniano i poszerzano księgozbiór. Na nowo zostały założone księgi inwentarzowe i katalog. W początkach lat 50. zbiór biblioteki Instytutu Etnologii (wówczas przemianowanego na Katedrę Etnografii) liczył nieco ponad 5 000 woluminów wydawnictw zwartych i 127 tytułów czasopism.
Od 2015 r. Biblioteka Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej współtworzy Bibliotekę Wydziału Historycznego. Od 2019 r., w związku z reorganizacją uczelni, zmieniono nazwę biblioteki na Biblioteka Collegium Historicum. Specjalistyczny księgozbiór, liczący ponad 35 000 woluminów wydawnictw polskich i zagranicznych (w tym ponad 6 000 woluminów czasopism: ponad 260 tytułów czasopism polskich i blisko 500 tytułów czasopism zagranicznych), należy do największych księgozbiorów etnologicznych w Polsce.
ZBIORY
Bogate zbiory dotyczą Polski i jej poszczególnych regionów (zwłaszcza Wielkopolski), sztuki ludowej i rzemiosła, szeroko pojmowanych zagadnień kultury współczesnej, teorii kultury, studiów etnicznych i problematyki migracyjnej, dawnej i współczesnej sytuacji kulturowej Europy, Afryki, Azji, Australii i Oceanii, z wyróżniającym się księgozbiorem amerykanistycznym. Specjalistyczny księgozbiór obejmuje nie tylko etnografię, etnologię i antropologię kulturową, ale też metodologię, folklorystykę i literaturoznawstwo, etnomuzykologię, muzealnictwo oraz pokrewne dyscypliny humanistyczne, m.in. religioznawstwo, socjologię, psychologię, filozofię czy językoznawstwo.
W zbiorach znajduje się wiele cennych pozycji wydanych przed 1939 r. (ponad 5 500 woluminów, w tym ponad 1 500 książek XIX-wiecznych – wiele z pierwszej połowy XIX w., a także pozycje z XVIII i XVII w.). Te klasyczne dzieła etnologiczne są świadectwem narodzin i rozwoju etnologii jako dyscypliny naukowej. W tej części księgozbioru wyróżniają się bogate zbiory niemieckojęzyczne.
Małgorzata Graumiler